Vrede

Uit Tuencyclopedie

(Verschil tussen bewerkingen)

Huidige versie per 26 feb 2020 10:53

Ingenieurs, oorlog en vrede. Of we het nu leuk vinden of niet, deze drie woorden worden al sinds eeuwen met elkaar in verband gebracht. De eerste ingenieurs waren vernuftelingen die in dienst van vorsten vestingwerken en wapens ontwierpen. Niet voor niets ontstaat in de negentiende eeuw de term civiele techniek om het onderscheid aan te geven met de van oorsprong militaire tak van het ingenieursvak. Het onderwerp levert al eeuwen stof voor dicussie en meningsverschillen, dus is het niet vreemd dat het ook in de vijftigjarige geschiedenis van de TU/e opduikt.

Vietnam

In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw wordt het internationale politieke discours bepaald door de Koude Oorlog. Op 18 april 1967 kan het Nederlandse Defensiestudiecentrum nog zonder protest uit de hogeschoolgemeenschap haar vijftienjarig bestaan vieren in het Auditorium van de THE. Drie jaar later is de situatie aanmerkelijk veranderd. De oorlog die de Verenigde Staten in Vietnam voeren, is aanleiding voor de fysisch technoloog prof.dr. K. Rietema om een open brief aan de Amerikaanse president Richard M. Nixon te publiceren, waarin hij meedeelt geschokt te zijn door diens besluit om de oorlog in Indo-China voort te zetten. Het neerschieten van Amerikaanse studenten die aan Kent State University in Ohio tegen deze oorlog protesteerden, is volgens de Eindhovense hoogleraar een onvergeeflijke, intolerante daad. Rietema, die in 1967 als visiting professor verbonden was aan de universiteit van Michigan, laat weten dat hij besloten heeft om niet als gastspreker naar een chemiecongres in Washington te komen.“I feel I cannot co-operate with scientific conferences in a country where students are shot.”

Titel: Vredesactivisten tekenen protest aan tegen presentatie Holland Signaal op wervingsdagen Jaar: 1984 Foto: Archief TUE

Militair-industrieel complex

In 1972 spreekt prof.dr.ir. P. Eykhoff zich in een brief aan het bestuur van de afdeling der Elektrotechniek uit tegen militair-universitaire contacten. Aanleiding is een verzoek van prof.ir. B. van Dijl om een besloten conferentie van de NATO Advisory Group for Aerospace Research and Development op het THE-terrein te organiseren. De afdeling wil haar handen blijkbaar niet branden aan deze kwestie. Wetenschappers moeten zelf maar beslissen of ze dergelijke contacten willen aangaan. De studievereniging Thor van dezelfde afdeling organiseert in november 1976 een symposium over de rol die ingenieurs in de defensie-industrie vervullen: ‘De in de bewapeningswedloop gebruikte technieken hebben een dermate hoge graad van geavanceerdheid bereikt, dat de ingenieur tegenwoordig een onmisbare schakel vormt bij de instandhouding van het militair-industrieel complex.’ De samenwerking in defensieprojecten blijft de elektrotechnici bezighouden. Zeven jaar later laat het College van Bestuur weten dat het niet van plan is om zijn goedkeuring te onthouden aan een eventueel contract tussen de vakgroep theoretische elektrotechniek en het European Research Office van het Amerikaanse leger.

Kruisraketten

In 1983 veroorzaakt het voorgenomen besluit van het kabinet-Lubbers om in Nederland kruisraketten te plaatsen aan de THE debatten over het vraagstuk van vrede en veiligheid en de rol van de techniek daarbij. Vier Eindhovense natuurkundigen roepen de medewerkers van de THE op om deel te nemen aan de landelijke demonstratie in Den Haag tegen de plaatsing van kruisraketten. Een lijst gaat rond, maar meer dan zestig sympathiserende handtekeningen levert de actie niet op. Oud-medewerker van de onderafdeling der Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen en PvdA-ideoloog drs. B.A.G.M. (Bart) Tromp (‘even terug op de THE’) houdt een lezing over het onderwerp. Volgens hem dreigt er geen gevaar zolang Amerika en Rusland evenveel raketten hebben. 14 maart 1983 is dan al uitgeroepen tot Vredesdag aan de THE en er wordt een symposium rond het thema georganiseerd. De opkomst is in de ogen van de organisatoren teleurstellend laag, maar desalniettemin wordt er voor het eerst het plan geopperd om een ‘multidisciplinair centrum voor technische vraagstukken van vrede en veiligheid’ aan de THE op te richten. Vijf jaar later resulteert dit idee in de oprichting van de bestuurscommissie Vredescentrum. Het Vredescentrum krijgt als taak het onderzoek en onderwijs aangaande technische vraagstukken van vrede en veiligheid te bundelen. Bouwkundehoogleraar prof.mag.arch. P. Schmid zal jarenlang de gezichtsbepalende voorzitter van dit gremium zijn, dat binnen de TU/e vooren tegenstanders kent. Een ander bekend lid is de natuurkundige dr.ir. B. van der Sijde, die veelvuldig als kernwapendeskundige in de media opduikt en die later secretaris zal worden van Pugwash-Nederland, onderdeel van een wereldwijde beweging die wetenschappers en publieke figuren bijeen wil brengen om mondiale problemen, met name de gevaren van gewapende conflicten, op te lossen.

Titel: Prof.dr. Peter Schmid Jaar: 2002 Foto: Bart van Overbeeke

Hollandse Signaal Apparaten

In 1984 mag Hollandse Signaal Apparaten (HSA), op dat moment nog een onderdeel van Philips en actief in de defensiebranche, zich ondanks protesten uit de Hogeschoolraad aan studenten presenteren op de wervingsdagen. Tegenstanders hangen in het Auditorium affiches op met teksten als ‘We need you, als je van moorden en techniek houdt en niet vies wilt worden’. Een afstudeerwerk ‘Het voorspellen van vliegtuigbanen’ van een student technische wiskunde, uitgevoerd bij datzelfde HSA, leidt later tot een discussie. De faculteitsraad van de faculteit Wiskunde en Informatica wil verhinderen dat dit soort onderzoek voor militaire toepassingen wordt uitgevoerd. Maar het afstudeerwerk, zo meldt mr. G.W. Lampe van het Bureau Juridische Zaken, valt buiten de TU/e-regeling voor contractresearch en daarmee is de kous af.